ورود و ثبت نام
55
1403 بهمن 09
2025 Jan 28
برای ورود و موفقیت در هر حرفه و شغلی، آموزش و کسب مهارت در زمینهٔ مورد نظر، گام اول است. ورود به بازار سرمایه و تبدیل به یک معامله گر حرفه‌ای شدن، آرزویی آرمانی است که هر سرمایه گذار در سر می‌پروراند؛ اما این مهم به‌راحتی قابل دستیابی نبوده و مستلزم یادگیری پی‌درپی است. در کنار مفاهیمی چون تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی، یکی از مباحث بسیار مهم که هر سرمایه‌گذار نیازمند آن است، بازارخوانی و تابلو خوانی در بورس است که به نوعی کار روانشناسی بازار بورس را انجام می‌دهد. یک سرمایه گذار می‌بایست بر تابلو بورس و بازارخوانی تسلط کافی داشته باشد تا بتواند به بررسی و تجزیه و تحلیل اتفاقات روی تابلو پرداخته و به دنبال آن به خرید و فروش سهام بپردازد. در این مقاله به آموزش تابلوخوانی بورس میپردازیم.
اطلاعات جامعی از معاملات روزانه سهام در اختیار سرمایه گذار قرار می‌دهد. هر سهم در این سایت با نماد مخصوص به خود نمایش داده می‌شود. تابلو خوانی یعنی بررسی هر نماد، میزان خرید و فروش، نوسان‌های قیمت، میزان عرضه و تقاضای سهامداران حقیقی و حقوقی و … که در این سایت به نمایش گذاشته شده است و باعث شناخت وضعیت کوتاه‌مدت و میان‌مدت سهم می‌شود. در واقع تابلوخوانی یعنی خواندن اطلاعات موجود در سایت TSE.
تابلو خوانی و بازار خوانی در سایت TSE یکی از مهمترین موضوعات برای خرید و فروش سهام به حساب می‌آید. با بررسی و تحلیل اطلاعات موجود در این سایت، می‌توان جهت حرکت سهم و بازار را تشخیص داد. اگر به دنبال سهم خاصی باشیم، با جستجو در سایت (Tsetmc) مانند تصویر زیر می‌توان سابقه معاملات آن سهم را مشاهده و بررسی کرد. در ادامه به بررسی سهم دزهراوی میپردازیم.
همان‌طور که در مطالب پایین ملاحظه می‌کنید، بخش‌های مختلف اطلاعات مربوط به هر سهم با اعداد ۱ تا ۸ شماره‌گذاری شده که در ادامه به توضیح هریک و بررسی سهم دزهراوی میپردازیم.
بخش اول وضعیت قیمت حال حاضر سهام را نشان می‌دهد. قیمت خرید بهترین سفارشی که در سطر اول سفارشات وجود دارد است. قیمت معامله بیانگر آخرین قیمت معامله‌شده سهام است. قیمت اولین، اولین معامله‌ای که در نماد انجام شده است را نشان داده و قیمت پایانی، میانگین موزون قیمت های معامله‌شده همان روز با توجه به حجم معاملات است. قیمت فروش نیز مانند قیمت خرید بوده و قیمت دیروز، قیمت پایانی روز گذشته را نشان می‌دهد.
چنانچه آخرین قیمت معامله نسبت به قیمت پایانی بیشتر باشد، نشان‌دهنده اقبال بازار به سهام است و روند مثبت احتمالی در روز بعد را نشان می‌دهد و برعکس. در محاسبه قیمت پایانی سهام، میزان حجم مبنای سهم نیز بررسی می‌شود و درصورتی‌که تعداد سهام معامله‌شده در یک روز بسیار کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی نزدیک صفر است. در کل از قیمت پایانی برای محاسبه قیمت مجاز روز آینده استفاده می‌شود.
این بخش تغییرات سهم را به‌صورت روزانه، هفتگی و سالیانه نشان می‌دهد. بازه روز حداقل و حداکثر قیمتی است که سهام شرکت در آن روز معامله شده است. قیمت مجاز قیمتی است که سهم می‌تواند روزانه در آن بازه نوسان داشته باشد. بازه هفته درواقع قیمت سهام شرکت در طی یک هفته را نشان می‌دهد و بازه سال قیمت سهام را در طی یک سال گذشته نشان می‌دهد؛ یعنی اگر امروز ۲۰ فروردین باشد قیمت سال نشان‌دهنده قیمت سهام شرکت از ۲۰ فروردین سال گذشته تا ۲۰ فروردین امسال است.
به‌عنوان‌مثال بازه روز سهام دزهراوی در ساعت ۰۹:۰۰ اولین معامله سهم در قیمت ۲۰۶۱۷ ریال انجام شده و بعد از آن با افزایش تقاضا همراه و قیمت تا محدوده ۲۱۴۲۶ ریال رشد می‌کند و تا پایان معاملات نیز در همین محدوده معامله می‌شود. پس بازه روز سهم (۲۰۶۱۷ – ۲۱۴۲۶) ریال است.
در بازار سرمایه دو دسته سرمایه‌گذار داریم که شامل سرمایه گذاران حقیقی و سرمایه گذاران حقوقی است. سرمایه گذاران حقوقی، شرکت‌های ثبت‌شده‌ای هستند که از طریق شرکت اقدام به دریافت کد بورسی نموده‌اند (شرکت های سرمایه گذاری، سبدگردانی، صندوق های سرمایه گذاری و…). سرمایه گذاران حقیقی افرادی، هستند که اقدام به دریافت کد معاملاتی کرده و سپس به خرید و فروش سهام می‌پردازند.
یکی از بخش‌های مهم سایت TSE این بخش است که در آن تعداد خریداران و فروشندگان، میزان خرید و فروش حقیقی ها و حقوقی ها و حجم معاملات آن‌ها را نشان می‌دهد. با بررسی تعداد سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی و حجم معاملات انجام‌شده، می‌توان به تجزیه و تحلیل سهم موردنظر پرداخت. همان‌طور که در تصویر نماد دزهراوی مشاهده می‌شود سمت چپ مربوط به فروشنده‌ها و سمت راست مربوط به خریداران است.
تعداد معاملات، تعداد معامله هایی که در یک سهم انجام شده است را نشان می‌دهد. به‌عنوان‌مثال در نماد دزهراوی ۹۱۲۱ بار معامله بین خریدار و فروشنده انجام شده است و این عدد ربطی به حجم معاملات ندارد. حجم معاملات شامل تعداد سهام شرکت که در طی روز بین خریدار و فروشنده معامله می‌شود است. به‌عنوان‌مثال حجم معاملات نماد دزهراوی ۱۶.۲۱۸ M (میلیون) سهم است.
ارزش معامله: سهام یک شرکت در طول روز و در ساعات معاملات تعیین شده با قیمت‌ها و حجم‌های گوناگون مورد معامله قرار می‌گیرد. به‌عنوان‌مثال اگر شما ۵۰۰ سهم ۱۰۰۰ تومانی ارزش معامله شما ۵۰۰۰۰۰ تومان می‌شود. شخص دیگری ۶۰۰۰ سهم به قیمت ۱۰۵۰ تومان خریده باشد ارزش معامله آن ۶۳۰۰۰۰۰ تومان می‌شود. اگر به همین ترتیب ارزش کلیه معاملاتی که در طول روز در یک سهم انجام می‌شود را جمع کنیم، ارزش معامله آن سهم به دست می‌آید. ارزش بازار نیز از حاصل‌ضرب تعداد سهام کل شرکت در قیمت پایانی سهم به دست می‌آید. مقایسه میزان حجم معاملات با میانگین حجم ماه، یکی از سیگنال‌هایی است که تابلوی معاملات بازار به ما می‌دهد که در کنار مباحث تکنیکالی می‌توان از آن بهره برد.
تعداد سهام همان‌طور که از نام آن پیداست به تعداد سهامی که مورد معامله قرار گرفته است گفته می‌شود.
حجم مبنا به حداقل تعداد سهامی گفته می‌شود که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت پایانی آن سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد. فلسفه حجم مبنا برای کنترل رشد بی‌رویه قیمت سهام در سال ۱۳۸۲ با ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت طی یک سال تصویب گردید. بدین ترتیب حجم مبنای روزانه ۰۰۰۶/۰ (شش ده هزارم) کل سهام شرکت شد. در سال ۱۳۸۳ تغییر کرده و به ۲۰ درصد افزایش و حجم مبنا نیز ۰۰۰۸/۰ (هشت ده هزارم) افزایش یافت؛ اما از سال ۱۳۹۳ به ۱۰ درصد کاهش یافت. در اواخر سال ۱۳۹۸ این قانون مجدداً تغییر کرد و اکنون بر اساس میزان معاملات سهم و قیمت پایانی آن و به‌صورت شناور محاسبه می‌شود.
سهام شناور درصدی از سهام شرکت است که در اختیار عموم قرار دارد. در سهام دزهراوی ۱۹ درصد سهام در اختیار مردم است و درواقع هرچقدر میزان درصد سهام شناور یک شرکت بیشتر باشد می‌توان گفت سهام آن شرکت بر اساس عرضه و تقاضای واقعی‌تر قیمت‌گذاری شده است و کنترل قیمت سهام و فعالیت‌های سفته بازی در چنین شرکت‌هایی کمتر اتفاق می‌افتد. میانگین حجم ماه هم میانگین تعداد سهامی است که در یک ماه اخیر معامله شده است.
یکی از اطلاعات مهم در تابلو بورس، سود هر سهم شرکت (EPS) و نسبت قیمت به درآمد p/e برای هر سهم است. درواقع یکی از انواع صورت های مالی شرکت‌ها، صورت سود و زیان است که نشان‌دهنده عملکرد یک شرکت در طی یک دوره زمانی است که محصول نهایی آن سود یا زیان است. هرگاه کل سود پس از کسر مالیات را به تعداد سهام تقسیم نماییم؛ سود هر سهم به دست خواهد آمد. چنانچه EPS در تابلوی معاملات سهام، منفی باشد نشان‌دهنده زیان ده بودن شرکت است.
P/E از تقسیم قیمت جاری سهم بر سود هر سهم به دست می‌آید. این نسبت به‌عنوان ابزار دست تحلیل گران بوده که تلاش می‌کنند با تخمین دقیق آن بتوانند ارزش ذاتی یک شرکت را به دست آورند.
این بخش روند کنونی معاملات سهم را نشان می‌دهد. به‌طورکلی سه حالت در معاملات یک سهم می‌تواند رخ دهد. اول اینکه صف خرید باشد، دوم اینکه صف فروش باشد و سوم خرید و فروش به‌صورت متعادل انجام شود. خرید و فروش اوراق بهادار در بورس بر اساس سازوکار حراج انجام می‌گردد. در این حراج اولویت اول قیمت مناسب و اولویت دوم زمان است.
به‌عنوان‌مثال همان‌طور که در تصویر مشاهده می‌شود در سطر اول و قسمت تقاضا، ۱۱۲۰ درخواست خرید با حجم ۲.۴۲۱.۲۳۲ سهم را در ۲۰۴۰۶ ریال وجود دارد و در سطر دوم نیز ۷ سفارش درخواست خرید ۵۹۱۵ سهم در قیمت ۲۰۴۰۵ ریال و در سطر سوم ۴ سفارش درخواست خرید با حجم ۶۴۵۰ سهم در قیمت ۲۰۴۰۴ ریال را ثبت شده است. اگر به قیمت های خرید توجه کنید می‌بینید که در هر مرحله قیمت کاهش پیدا کرده است. پس در قسمت تقاضا کسی که بالاترین قیمت را پیشنهاد بدهد، سفارشش در ردیف اول قرار می‌گیرد. به‌این‌ترتیب درخواست‌های خرید از بالاترین قیمت به پایین‌ترین قیمت اولویت‌بندی می‌شود. حال اگر شخصی درخواست خرید در قیمت ۲۰۴۰۶ ریال را داشته باشد و هم‌زمان هم شخص دیگری همین قیمت را پیشنهاد بدهد، سامانه معاملات به‌صورت خودکار اولویت خرید را به شخصی می‌دهد که زودتر سفارشش را ثبت کرده باشد. در قسمت عرضه موضوع برعکس بوده و قیمت از پایین‌ترین به بالاترین قرار می‌گیرد.
درنهایت زمانی که قیمت پیشنهادی برای خرید سهم با قیمت پیشنهادی برای فروش سهم برابر باشد، معامله انجام می‌شود. در این حالت سامانه معاملاتی به‌صورت خودکار خرید و فروش را در کسری از ثانیه انجام می‌دهد و بلافاصله سفارش‌های انجام‌شده از سامانه معاملاتی حذف می‌شوند.
نمودارقیمت بیانگر این است که در دامنه نوسان روز جاری چه حجمی و در چه قیمتی معامله شده است.
برای آن که تصمیمات مناسب و سودآوری در معاملات خود بگیرم بهتر است با مفاهیم مهم و کاربردی بورس که ما را در تابلوخوانی کمک می‌کنند آشنا شویم. علاوه بر مواردی که در بالا ذکر شد مفاهیم و اصطلاحات دیگری در تابلوخوانی وجود دارد که اهمیت ویژه‌ای دارند و در ادامه تعریفی مختصر از آن‌ها ارائه می‌کنیم.
خریدار و فروشنده دو طرف همیشگی تمامی معاملات بازارهای مالی هستند. در این بازارها میانگین حجم معاملات افراد قدرتمند همواره بیشتر از سایر افراد است و این گروه در تغییر جهت یا افزایش شتاب حرکت نمودارها نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. در تابلو خوانی آمار معاملات اشخاص حقیقی و حقوقی درج می‌شود و لازم است که تحرکات این دو دسته مخصوصا حقیقی‌ها به دقت رصد شود.
یکی از روش‌های پیش بینی روند قیمتی سهم، شناسایی ورود و خروج پول هوشمند در سهم است. پول هوشمند یا اسمارت مانی، پولی است که در اختیار سهامداران عمده و بازیگران اصلی بازار سرمایه قرار دارد بنابراین این گروه در ایجاد یا تغییر روند نمادها نقش مهمی ایفا می‌کنند. شناسایی پول هوشمند در تابلوخوانی در واقع شناسایی و ردگیری اقدامات این افراد است.
برای تشخیص ورود پول هوشمند در یک نماد در ابتدا به حجم معاملات توجه کنید. افزایش قابل توجه حجم و ارزش معاملات روزانه سهم در مقایسه با میانگین چند روز گذشته، نشانه ورود پول هوشمند به سهم است. افزایش یا کاهش نسبت قدرت خریدار به قدرت فروشنده نیز دومین نشانه ورود یا خروج پول هوشمند به سهم است.
کد به کد کردن یعنی در یک بازه زمانی کوتاه حجم زیاد و نامتعارفی از سهام یک شرکت بین کدها جا به جا شود. منظور از کد، کد معاملاتی شخص حقیقی یا حقوقی فعال در بازار سرمایه است و عمل کد به کد نشان از شروع یک روند صعودی یا نزولی در قیمت سهم دارد. به دو دلیل عمل کد به کد در یک سهم صورت می‌گیرد اول برای برای شروع یک حرکت مثبت یا منفی در سهم و دوم برای فریب دادن معامله‌گران بازار سرمایه و گمراهی آن‌ها در تابلو خوانی.
یکی دیگر از مفاهیم تابلوخوانی، مفهوم رنج کشیدن است. رنج کشیدن یعنی حرکت دادن قیمت یک سهم به سمت قیمت‌های بالاتر یا پایین‌تر از قیمت فعلی آن. معمولا سهامداران بزرگ یک سهم یا افرادی که نقدینگی فراوان دارند توانایی جا به جا کردن قیمت یک سهم را در بازار سرمایه دارند.
در رنج کشی بازیگر در موقعیت مناسبی سهم را می‌خرد و بعد از این که مقدار سهام مورد نیاز خود را جمع‌آوری کرد شروع به افزایش قیمت سهم یا همان رنج‌کشی می‌کند. در نهایت و برای رسیدن به هدف خود سهم را به سمت صف می‌کشاند یا در قیمت بالاتری نسبت به قیمت بازگشایی کار خود را پایان می‌دهد. رنج مثبت به معنای بالا بردن قیمت یک سهم و رنج منفی به معنای پایین آوردن قیمت آن است.
سوالی که عموما مطرح می‌شود این است که برای موفقیت در بورس آموزش کدام روش بهتر است، تابلو خوانی یا یادگیری تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی؟ به صراحت نمی‌توان گفت که کدامیک بهتر است یا نمی‌توان روشی را جایگزین روش دیگر کرد. تابلو خوانی مختص بورس ایران است اما در بازارهای مالی دیگر نیز تحلیل بنیادی و تکنیکالی کاربرد دارد. در حقیقت این مهارت‌ها در کنار یکدیگر منجر به موفقیت در یک معامله می‌شود و در بازاری چون بورس ایران باید به همه این مهارت‌ها مجهز بود.
از آن جایی که زمان کمتری برای تابلو خوانی صرف می‌شود و انجام تحلیل‌های فنی و بنیادی زمان بر هستند؛ می‌توان گفت که تابلو خوانی در شرایط اضطراری و برای اتخاذ تصمیمات سریع می‌تواند کمک بیشتری به ما کند. ضمن این که در تابلوخوانی مواردی بررسی می‌شوند که در تحلیل‌ها وجود ندارند مانند حجم فروشنده و خریدار، حجم مبنا، بازه‌های قیمتی و برخی از مواردی که در بالا نام بردیم. با تابلوخوانی می‌توان داده‌های هر سهم را آنالیز کرد و سریع‌تر به تصمیم درستی در رابطه با خرید یا فروش آن سهم رسید.
به طور کلی تابلو خوانی برای فهم موارد زیر است:
تابلو خوانی به نوعی روانشناسی بازار بورس است که با تسلط بر آن می‌توان ورود و خروج پول را به هر منظوری که باشد تشخیص داد. یک تابلو خوان حرفه‌ای با یک نگاه چشمی به تابلو سهم در سایت TSE به راحتی می‌توند زمان مناسب معاملات خود را تشخیص دهد یا اردرهای ترس، مخفی و.. را شناسایی کند.
سهامداران عمده برای ترساندن سهامداران خرد از ریزش بازار و افت قیمت سهم، در برخی از سهم‌ها سفارش گذاری می‌کنند تا بتوانند سهام را کف قیمت خریداری کنند؛ به این روش اردر ترس می‌گویند. در این روش سهامدار عمده با راه‌اندازی صف‌های فروش جعلی، ترسی را به دل سهامداران خرد می‌اندازد و باعث می‌شود که سهامدار خرد سهم خود را بفروشد و قیمت سهم نزولی شود. سپس سهامدار عمده در کف قیمت سهم را جمع می‌کند.
یکی دیگر از متداول‌ترین روش‌های خرید و فروش سهامدار عمده در بازار بورس ایران این است که به صورت صوری، قیمت‌ها را بالا می‌برد تا سهامدار خرد آن را خریداری کند و سپس از سهم خارج می‌شود. حال اگر فردی با تکنیک تابلوخوانی سهام آشنا باشد، فریب این بازی را نمی‌خورد.
در این مقاله سعی کردیم به موضوع تابلو خوانی و بازار خوانی در بورس پرداخته و به دنبال آن به بررسی بخش‌های مختلف سایت مدیریت فناوری بورس تهران بپردازیم. به‌طورکلی برای انجام یک معامله و یا خرید و شناسایی سهام مناسب می‌بایست در کنار استفاده از تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی، به رفتارشناسی سرمایه گذاران در خریدوفروش سهام، وضعیت کلی سهم و… با توجه به تابلوی بورس بپردازیم تا بتوانیم بهترین معامله را به انجام برسانیم. گاهی بر اساس تابلوی بورس است که شاهد اتفاقاتی مانند کد به کد کردن، معاملات بلوکی، اردر سفارش ترس و موارد متعدد دیگر خواهیم بود که همه این‌ها صرفاً با استفاده از مفهومی با نام تابلو خوانی و رفتارشناسی سرمایه‌گذاران میسر خواهد بود. علاوه بر آن سایت مدیریت فناوری این امکان را در اختیار سرمایه گذاران قرار داده است تا قادر به رصد معاملات روزانه بعد از پایان معاملات باشند. لذا تسلط بر تابلو خوانی و بازار خوانی برای هر سرمایه گذاری الزامی است. به‌منظور آموزش کامل تابلو خوانی می‌توانید از کلاس‌های کارگزاری آگاه استفاده نمایید.
سوالات متدوال
به فرایند تجزیه و تحلیل سایت TSETMC، تابلو خوانی می‌گویند. تابلو خوانی در واقع یکی از روش‌های ارزیابی سهام در بازار بورس است. در این روش می‌توانید به اطلاعات مهمی مانند حجم خرید و فروش حقیقی‌ها و حقوقی‌ها، حجم کلی معاملات، نسبت‌های DPS و P/E دسترسی داشته باشید. با استفاده از این اطلاعات، امکان پیش‌بینی شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری در روزهای آینده، برای شما فراهم می‌شود.
بله. با بررسی حجم معاملات در تابلوی معاملات، می‌توانید از ورود و خروج پول هوشمند در سهم‌های مختلف مطلع شوید.
بله، با تجزیه و تحلیل یک نماد در تابلو معاملات، می‌توانید متوجه رفتار سهامداران حقیقی و حقوقی شوید و در نهایت با استفاده از سایر مولفه‌ها در این بستر، روند معاملات سهم در روزهای آتی را پیش‌بینی کنید.
سایت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی TSETMC.COM با عنوان تابلوی بورس و معاملات شناخته می‌شود. این سایت، مرجع اصلی آمار معاملات در بازار سرمایه است.
هر شخصی که بعد از ثبت‌نام و دریافت کد بورسی، در بازار سرمایه مشغول خرید و فروش سهام شود، سهامدار حقیقی است. همچنین به گروهی از افراد که در نقش یک شرکت، سازمان و… کد معاملاتی دریافت می‌کنند، شخص حقوقی گفته می‌شود.
بخش مهم بعدی در تابلو خوانی یک سهم «تعداد و حجم معاملات سهام» در روز جاری است.
حجم معامله موضوع مهمی در تابلو خوانی است، برای مثال اگر حجم زیاد عرضه از طرف حقوقی باشد، بدین معنی است که سهم احتمالا در مسیر رشد به مشکل برخواهد خورد، لذا در زمانی که حجم عرضه‌های حقوقی بالاست نباید وارد سهم شد.
این حجم می‌تواند در یک بازه زمانی مشخص چون چند ثانیه تا چند روز یا ماه مورد بررسی قرار بگیرد. حجم کل معامله، حجم خرید یا فروش حقیقی و یا حقوقی، بررسی مقایسه ای حجم ها بین نمادهای مختلف یا بین روزهای مختلف یک نماد و… حالات مختلفی از بررسی حجم است.
این مقدار برای سهام پارسان حجم معاملات (۵۰۳/۱) میلیون برگه سهام بوده و تقریبا برابر با حجم مبنای آن است. با توجه به آنکه بیشتر معاملات در محدوده (۵/۲ +) درصد انجام شده تغییر قیمت پایانی سهام نیز (۵/۲ +) درصد بوده است. از آنجا که ارزش معاملات برحسب میلیون ریال است، برای سهام پارسان (۶۰۴/۹) میلیارد ریال معادل (۹۶۰) میلیون تومان بوده است. مقایسه میزان حجم معاملات با میانگین حجم ماه نیز یکی از سیگنال‌هایی است که می‌توانیم به وسیله تابلو خوانی معاملات بازار به آن دست پیدا کنیم. حتی می‌توان از این موضوع در ترکیب با مباحث تکنیکالی نیز بهره برد. مثلا اگر در انتهای یک روند نزولی که چارت تکنیکال سهام آن را تائید می‌کند حجم معاملات به طرز معناداری از میانگین حجم ماه بیشتر باشد می‌توان برای ورود به سهام اقدام کرد.
توجه داشته باشید که حجم معامله را نسبت به کل سهام شرکت و شناوری آن بررسی کنید، همچنین حجم روزهای گذشته را نیز در نظر بگیرید، تمامی سهم ها مانند یکدیگر رفتار نمی‌کنند، مثلا مقایسه حجم یک شرکت کوچک با یک شرکت بزرگ اصلا معنی دار نیست و این مقایسه حامل نتیجه مشخصی که روی تصمیم گیری شما تاثیر بگذارد، نخواهد بود. دقت کنید که این موضوع منجر به اشتباه در خواندن تابلوها نشود.
یکی از انواع صورت‌های مالی شرکت‌ها «صورت سود و زیان» است. صورت سود و زیان، نمایانگر عملکرد شرکت در طول یک دوره زمانی است و محصول نهایی آن سود – یا زیان – خالص به شمار می‌رود. در تصویر زیر یک نمونه از صورت سود و زیان شرکت «گسترش نفت و گاز پتروشیمی تامین» را می‌بینید. باید به این نکته توجه داشته باشید که همه معامله گران به دنبال برآورد سود هر سهم سال آینده یک شرکت هستند تا در صورتی که احتمال افزایش آن وجود داشته باشد، سهام این شرکت‌ها را خریداری کنند. تحلیلگران بنیادی با استناد به مجموعه‌ای از داده‌های اقتصادی و پیش‌بینی آینده شرکت‌ها، سود هر سهم سال‌های آتی شرکت‌ها را برآورد می‌کنند. اهمیت این موضوع باعث شده که در صفحه هر نماد اطلاعاتی در مورد سود هر سهم (EPS) آن شرکت درج گردد.
چند نکته در رابطه با سودآوری شرکت ها حائز اهمیت است:
این نسبت از تقسیم قیمت جاری سهم – که در اصطلاح به آن «قیمت تابلوی سهم» می‌گویند – بر سود هر سهم به دست می‌آید. در تمام دنیا استفاده از نسبت «قیمت به درآمد هر سهم» در شمار ابزارهای رایج همه معامله گران قرار دارد. در بازار بورس ایران نیز از این نسبت به عنوان یک ابزار رایج برای تحلیلگران بنیادی استفاده می‌شود. این نسبت همواره در کنار «برآورد دقیق سود هر سهم» به عنوان اصلی‌ترین فاکتور، تلاش می‌کند تا با تخم ین دقیق نسبت (P/E) بتواند دقیق‌ترین برآورد را از ارزش ذاتی شرکت‌ها داشته باشد. توجه داشته باشید که رایج‌ترین شیوه ارزش‌گذاری در بین تحلیلگران بنیادی از رابطه زیر به دست می‌آید:
سود هر سهم برآوردی * قیمت به درآمد هر سهم برآوردی = ارزش ذاتی سهم
قبل از بهمن ۱۳۹۶ سازمان بورس تاکید کرد که شرکت‌ها باید گزارش پیش‌بینی عملکرد خود را منتشر کنند. شرکت‌های بورسی و فرابورسی نیز این کار را در چندین گام انجام می‌دادند. در گام اول، یک ماه مانده به شروع دوره مالی جدید یک پیش‌بینی از عملکرد سال مالی بعد خود منتشر می‌کردند و پس از آن متناسب با هر گزارش میان‌دوره‌ای، گزارش پیش‌بینی خود را بازنشر می‌کردند. از طرفی، بسته به شرایط، سود هر سهم پیش‌بینی خود را افزایش (تعدیل مثبت) یا کاهش (تعدیل منفی) می‌دادند. با هر تغییر در گزارش پیش‌بینی شرکت‌ها – اگر آن تغییر بیش از ۲۰ درصد انجام می‌شد – نماد بسته می‌شد و بدون محدودیت نوسان مورد بازگشایی قرار می‌گرفت. در نتیجه، معمولا شاهد تغییرات سنگینی بودیم. با وجود آنکه این موضوع باعث سادگی محاسبه‌ها برای سرمایه‌گذاران می‌شد اما چون دیدگاه شرکت در آن تاثیرگذار بود، امکان داشت برخی شرکت‌ها با هدف خاصی گزارش خود را تغییر دهند و باعث گمراهی سرمایه‌گذاران شوند.
تا زمانی که قانون انتشار گزارش پیش‌بینی برای شرکت‌ها پابرجا بود آخرین سود هر سهم پیش‌بینی گزارش شده از سوی شرکت، مبنای (EPS) گزارش شده سازمان بورس قرار می‌گرفت. اما از بهمن‌ماه ۱۳۹۶ مصوبه‌ای نزد سازمان بورس تصویب شد که پیرو آن شرکت‌ها از آن تاریخ به بعد مجاز به انتشار گزارش‌های پیش‌بینی عملکرد خود نیستند و باید هرگونه آثار مالی احتمالی در عملیات شرکت را در گزارش جداگانه‌ای تحت عنوان «گزارش تفسیری مدیریت» یا در قالب شفاف‌سازی ارائه کنند. بنابراین، چون در این حالت از (EPS) پیش‌بینی شده خبری نبود، مجبور شدند از مبنای دیگری برای گزارش (EPS) در سایت (TSETMC) استفاده کنند. یکی از فرمت‌های جهانی گزارش (EPS) روشی به نام (Trailing Twelve Months) یا به اختصار (TTM) است. اما منظور از (EPS) به روش (TTM) چیست؟ بر طبق الزامات سازمان بورس، شرکت‌ها موظف هستند تا در هر دوره سه‌ماهه صورت‌های مالی خود را گزارش کنند. در نتیجه، می‌توان به سود هر سهم در دوره‌های سه‌ماهه شرکت‌ها دسترسی پیدا کرد. مدل (TTM) چنین بیان می‌کند که شرکت‌ها را می‌توان بر اساس (EPS) دوازده ماه گذشته آن (۴ دوره سه‌ماهه) ارزیابی کرد. مثلا در تابلو بورس نماد پارسان که در تاریخ ۱۱ آبان ماه ۱۳۹۸ گرفته شده:
برای محاسبه سود هر سهم EPS) 12) ماهه گذشته باید به صورت‌های مالی ۶ ماهه ۱۳۹۸ و ۳ ماهه سوم و چهارم سال ۱۳۹۷ شرکت مراجعه کرد.
تا قبل از اجرایی شدن مدل (TTM) از سود هر سهم پیش‌بینی شده که توسط شرکت‌ها ارائه می‌شد استفاده می‌کردند. اما با اجرایی شدن مدل (TTM) از سود به دست آمده ناشی از این روش استفاده می‌شود. یکی از مزیت‌های مدل (TTM) این است که به ما مقدار سود هر سهم را با فرض عدم‌تغییر شرایط در آینده نشان می‌دهد. در نتیجه، اگر شرایط بهتری رقم بخورد بدون تردید، سود هر سهم در روش (TTM) افزایش پیدا خواهد کرد و این موضوع نمایانگر پتانسیل‌های صعود در آینده خواهد بود. این روش، مجموع سودهای چهار دوره سه‌ماهه گذشته هر سهم را نشان می‌دهد. بنابراین، اگر در دوره سه‌ماهه گذشته، عملکرد شرکت بهبود پیدا کرده باشد، مقدار (EPS) گزارش شده افزایش خواهد یافت. این روش برای شرکت‌هایی که روند سودسازی آن‌ها با نوسان زیادی همراه است کارا نیست. مثلا در شرکتی مانند سایپا که در برهه‌ای سود هر سهم محدود و در برهه‌ای دیگر زیان می‌سازد قطعا این روش کارایی خود را از دست می‌دهد.
میانگین مقدار (P/E) شرکت‌هایی که در آن صنعت فعالیت دارند.
خرید و فروش اوراق بهادار در بورس بر اساس سازوکار «حراج» انجام می‌شود. در این حراج اولویت اول «قیمت مناسب» و اولویت دوم «زمان» است. برای روشن‌تر شدن موضوع به یک مثال توجه کنید.
در سطر اول و قسمت تقاضا، یک نفر درخواست خرید (۱۰۰۰۰) سهم را در قیمت (۱۶۴۵۰) ریال دارد و در سطر دوم نیز ۳ نفر درخواست خرید (۸۸۴۶) سهم در قیمت (۱۶۴۰۰) ریال و در سطر سوم ۱ نفر درخواست خرید (۳۵۰۰) سهم در قیمت (۱۶۳۵۰) ریال را دارد. اگر به قیمت‌های خرید توجه کنید می‌بینید که در هر مرحله قیمت کاهش پیدا کرده است. پس در قسمت تقاضا سفارش کسی که بالاترین قیمت را پیشنهاد بدهد در ردیف اول قرار می‌گیرد. به این ترتیب، درخواست‌های خرید از بالاترین قیمت به پایین‌ترین قیمت اولویت‌بندی می‌شوند. حالا اگر شخصی درخواست خرید در قیمت (۱۶۴۵۰) ریال را داشته باشد و شخص دیگری نیز همین قیمت را پیشنهاد بدهد، سامانه معاملات به صورت خودکار اولویت خرید را به شخصی می‌دهد که سفارش خود را زودتر ثبت کرده است. در نقطه مقابل و در قسمت عرضه، ۲ نفر درخواست فروش (۱۱۰۰۰) سهم را در قیمت (۱۶۵۰۰) ریال دارند و در سطر دوم سه نفر درخواست فروش (۹۰۰۰) سهم را با قیمت (۱۶۵۳۰) ریال و در سطر بعدی نیز یک نفر درخواست فروش (۵۰۰) سهم را با قیمت (۱۶۵۵۰) ریال دارد.
زمانی که «قیمت پیشنهادی برای خرید سهم» با «قیمت پیشنهادی برای فروش سهم» برابر باشد معامله انجام می‌شود. در این حالت، سامانه معاملات به صورت خودکار خرید و فروش را در کسری از ثانیه انجام می‌دهد و بی‌درنگ سفارش‌های انجام شده از سامانه معاملاتی حذف می‌شوند. در این میان، اگر چند خریدار سفارش خود را در یک قیمت یکسان وارد سامانه معاملاتی کنند در صورت برابر بودن قیمت‌ها در صفحه سفارش‌ها، اولویت بعدی «زمان» خواهد بود. مثلا اگر شخصی سفارش خرید (۱۰۰۰) سهم را با قیمت (۳۰۵) تومان در ساعت ۱۰:۱۰ دقیقه و شخص دیگری سفارش خرید (۲۰۰۰) سهم را با همین قیمت درست در ساعت ۱۰:۱۱ دقیقه وارد سامانه معاملاتی کند در مرحله اول سفارش شخصی که زودتر یعنی در ساعت ۱۰:۱۰ دقیقه سفارش خود را وارد سامانه معاملاتی کرده انجام شده و سپس سفارش نفر دوم اجرا می‌شود.
نویسنده : مانابورس 12 مرداد 1402
